1453, Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΝΕΩΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

Πότε τελειώνει η βυζαντινή εποχή στις περιοχές που βρίσκονταν στη δικαιοδοσία του βυζαντινού αυτοκράτορα, και πότε αρχίζει η νεώτερη; Ή αλλιώς, τί τελειώνει το 1453, πώς και τί αρχίζει αμέσως μετά; Στο βάθος αυτών των ερωτημάτων λανθάνει πάντοτε το απλούστερο αλλά όχι λιγότερο ιστορικό ερώτημα αν και κατά πόσον ο κόσμος έγινε διαφορετικός μετά την Άλωση. Είναι βέβαιο ότι το 1453 αποτελεί μια τομή: καταλύεται το βυζαντινό κράτος, κι ένα άλλο, το οθωμανικό, εγκαθίσταται με κέντρο την Κωνσταντινούπολη. Εκείνο όμως που είναι ενδιαφέρον να εξετασθεί είναι αν η ίδια αυτή τομή ισχύει και για κοινωνικές πραγματικότητες που διαμορφώνονται ανεξάρτητα από τις κρατικές δομές. Και ακόμη περισσότερο, εφόσον δεχόμαστε ότι η τομή πραγματοποιείται κατά επίπεδα που εγγράφονται σε διαφορετικές ιστορικές διάρκειες, είναι σημαντικό να εξετάσουμε ποια ή ποιες τομές και πότε υπήρξαν καθοριστικές. Άλλωστε, η ίδια η έννοια της μετάβασης αποδίδει μια αργή διαδικασία, τα χαρακτηριστικά και τη διάρκεια της οποίας χρειάζεται να αποκρυπτογραφήσουμε. Αυτός ήταν και ο στόχος του διεθνούς συμποσίου που οργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης το 2002, τα πρακτικά του οποίου δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο.